TEI tarafından Eskişehir tesislerinde üretilen T700-TEI-701D turboşaft motorunun teslim merasimi yapıldı. Türkiye’de üretilen birinci helikopter motoru olması prestijiyle ulusal havacılık tarihinde yeni bir kilometre taşı oluşturan TEI, bu projeyle ülkenin helikopter üretebilen ülkeler ortasında yer almasını sağladı. Proje kapsamında üretilen birinci 4 adet T700-TEI-701D motoru T70 GMHP’ında kullanılmak üzere Türk Havacılık Uzay Sanayii A.Ş.’ye teslim edildi.
“Bu motorlardan 20 yılı aşkın bir mühlet zarfında 236 adet odumuza teslim edilecek”
Törende açılış konuşmasını yapan TEI Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit, 20 yılı aşkın müddet zarfında 236 motorun teslim edileceğini belirterek, “Ordumuzun gereksinimi olan Genel Amaç Helikopteri Skorsky helikopterlerin Türkiye’de yerli olarak imalatı projesi. 3,2 milyar dolarlık devasa bir proje. Bu projede TEI olarak biz helikopterlerin motorlarını yerli olarak imal etmekle yükümlüyüz. Helikopterin kendisini Türk havacılık ve Uzay Sanayi yapıyor. Bütün elektroniği de ASELSAN gerçekleştiriyor. Üç büyük ortağın takviyesiyle yerli Kara Şahin helikopterlerimizi uçuracağız. Bu motorlardan 20 yılı aşkın bir mühlet zarfında 236 adet odumuza teslim edilecek. Teslimle iş bitmiyor, bu motorların 30 yıl boyunca, çalıştıkları müddet boyunca bütün bakım tamir idame sorumluluğu da TEI’ye ilişkin olacak” sözlerini kullandı.
“Bu motorun yüze 60’a kadar kesimlerini TEI olarak biz burada üretiyor olacağız”
Akşit ayrıyeten, ulusal helikopter motorunun Türkiye’de bütün testlerini yaptıklarını lisana getirerek, “Bu motorun özelliği Türkiye’de üretilmiş birinci yerli helikopter motoru, 2 bin beygirlik birinci yerli helikopter motoru. Ulusal helikopterimiz turboşaft helikopterimiz onu da 1 yıla kalmadan yerli helikopterimiz Gökbey’de entegrasyon çalışmaları için teslim edeceğiz. Bu motorun yüze 60’a kadar kesimlerini TEI olarak biz burada üretiyor olacağız. Birinci motorlarda yerlilik oranı biraz daha düşük. Şuanda yüzde 30’lar civarında birkaç motor sonra bu yüzde 60’lara kadar çıkacak. Esasen motorun geri kalan aksamı bilhassa biz o dönen modüllerindeki tribün kısmını yapıyoruz. Dışardaki aksesuarlarını tedarik zincirinden temin ederek motor haline getiriyoruz. Yan taraftaki bina da bir test merkezi kurduk. Burada da testlerini yaparak teslim ediyoruz. Motorlardan 4 tanesi yapıldı. Ulusal helikopter motorumuzun Türkiye’de bütün testleri yapıyoruz. Motorun kalibrasyonu daha az yakıp daha çok güç üretmesi için her bir tek tek test ederek bunların karakterizasyon haritalarının çıkarılması gerekiyor. Önemli ayrıntılı teknik bir iş. Bununla ilgili bütün ön çalışmalarımız bitti. Onları da Türkiye’ye kazandıracağız” formunda konuştu.
“Türkiye’nin yalnızca turboşaft motoru değil turbo jetlere, turbo fanlara da muhtaçlığı var”
Daha sonra konuşan SSB Lideri İsmail Demir, Türkiye’nin motor dizaynıyla alakalı muhakkak adımları attığını kaydederek, “TEI Tusaş ve Savunma Endüstrimizin pahalı bir ailesi ve bu aile içinde dünya devlerinden olan bir firma. Yıllardır otoritede devam ettiriyor ve gelişerek, büyüyerek devam eden bir yapı var karşınızda. Bu yapı kendisini ispat edemeseydi, şayet bir dünya devinin tedarikçisi ortasında, ortakları ortasında kendisine çok düzgün bir yer edinemeseydi bu paydaşlık devam etmezdi. İlaveten bu türlü bir iştirakin devam etmesi Türkiye’de işi yapılabilirliğin, üretim kalitesinin, teknik düzeyin nerelerde olduğuyla ilgili aslında bütün dünyaya ileti veren bir faaliyet kendi başına. Bu faaliyetleri bu açıdan önemsiyoruz. Biz tabi ki ulusal şirketlerimiz olsun onlar gelişsin isterken bir taraftan da böylesi global şirketlerinde Türkiye’de yatırım yapmaları, paydaşlık yapmaları savunma sanayi hususlarında faaliyette bulunmalarını teşvik ve dilek ediyoruz. Bu hususta tutucu bir davranışımız yok. Zira biliyoruz ki Türkiye’ye adım atan, Türkiye’de yatırım yapan, Türkiye’de bu tıp iştiraklere giden firmalar bundan katiyetle pişman olmayacaklar. İlaveten bu paydaşlıklar dünyada kendine daha fazla yer bulacak. Bir taraftan ülkemizin teknoloji ve üretim kabiliyetlerine katkı yaparken, bir taraftan da çeşitli yerli üretimlerin ve teknoloji geliştirme atılımına yoğunlaşacaklardır. Bugün aslında turboşavt motor teslimi yanında, test merkezinin temel atma merasimi yanında bir kavramı da burada kutluyoruz. Artık Türkiye motor dizaynıyla ilgili muhakkak adımlar atmaya başladı. Gördüğünüz üzere ulusal helikopterimizin ve ilaveten Atak helikopterimizin motoru olabilecek motorun çalışmaları devam ediyor. Bu çalışmalar sabahtan akşama çabucak oluverecek çalışmalar değil. Bir taraftan bu cins çalışmaların aldığı mühletin ne kadar uzun bilirken öbür taraftan da biz daha süratli, daha çevik, daha atak olmamız lazım diyoruz. Genel müdürümüzle çeşitli konuşmalarımızda Cumhurbaşkanımızın kendisini nasıl sıkıştırdığını biliyoruz, bizi nasıl sıkıştırdıklarını biliyoruz. O denli 5 yıllar, 8 yıllar üzere sayılar bize biraz tuhaf geliyor. Onun için gün 24 saat diyoruz. Gerekirse 24 saatin hepsini kullanalım ancak bu işi olabildiğince süratli yapalım. Zira ülkemizin nitekim muhtaçlığı var. Yalnızca turboşaft motoru değil turbo jetlere, turbo fanlara da muhtaçlığı var ve bunları süratle hayata geçirelim diyoruz. Bu mevzuda çok şükür gerekli yönetimler mevcut, gerekli güç, gerekli potansiyel mevcut. Bizim vazifemiz bunları yapmak. Bunu yapmakla aslında program idaresini, proje idaresini, şirket idaresinde yönetimlerin harekete geçirilmesi, gençlerimizin ülkülerinin, projelerinin hayata geçirilmesiyle olacak. Bizim de misyonumuz onların önünü açmak, kaç bedelli projelere katkıda bulunmak” diye belirtti.
“TEI üzere şirketlerimize seri üretim manasında büyük işler düşeceğini belirtmek istiyorum”
SSB Lideri Demir, TEI üzere şirketlere seri üretim manasında büyük işler düştüğünü hatırlatarak, “Çeşitli ortamlarda kara araçları, deniz araçları, hava araçları hususlarında her hangi bir eser çıktığında karşılaştığımız sorun motoru. Motorla ilgili ben birkaç ortamda da söyledim alaycı kimi tabirler işitiyoruz. Benim karşılığım şu; şunu duymak istiyorum Türkiye jet motoru üretmeye 20 sene evvel başladı fakat başarısız oldu yahut tank motoru üretmeye 20 sene evvel başladı fakat başarısız oldu yahut 15 yıl evvel tank motoru üretmeye başladılar ancak başarısız oldu üzere bir şey var mı? Yok. Başlamadığınız bir olayın var-yok tartışmasına girmektense, başladık, yapacağız, kararlıyız burada da örneklerini görüyoruz. İnşallah daima bir arada bunları el birliğiyle tasarlayacağız ve hayata geçireceğiz. TEI bir manada, çok yetenekli bir üretim şirketi olmakla birlikte, yanında tasarım kabiliyetlerini de geliştirdiğini görüyoruz. Bu manada ulusal olarak kurduğumuz motor şirketimizin de tasarım faaliyetleri açısından ve Türkiye’nin gelecekte ulusal motor tasarım merkezi olması açısından da değerli rol alacağını ve TEI üzere şirketlerimize de bu manada buna dayanak ve bilhassa seri üretim manasında büyük işler düşeceğini belirtmek istiyorum” dedi.
Yapılan konuşmaların akabinde T700-TEI-701D Motoru teslimi gerçekleşti. Daha sonra sahnede TEI tesisleri içinde yapılacak olan ‘Turboşaft Ar-Ge Test Merkezi Binaları Temel Atma merasimi yapıldı. Akabinde protokol üyeleri motor test merkezine geçerek burada kara şahin helikopter motorunu test ederek yerinde inceleme gerçekleştirdi.
Öte yandan merasim programına Savunma Sanayii Başkanlığı Lideri İsmail Demir, Eskişehir Valisi Özdemir Çakacak, TEI Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit, kurum ve kuruluş temsilcileri ile TEI çalışanları katıldı.
